Oktapodi është një krijesë e jashtëzakonshme dhe jo vetëm për shkak të tetë gjymtyrëve, tre zemrave, gjakut blu, ngjyrosjes së bojës dhe aftësisë maskuese.
Një studim nga studiuesit në Brazil i botuar ditën e djeshme tregon se kjo kafshë, tashmë e konsideruar ndoshta jovertebrore më e zgjuar, përjeton dy gjendje të mëdha alternative të gjumit, të ngjashme me ato të njerëzve dhe madje mund të ëndërrojë.
Gjetjet, thanë studiuesit, ofrojnë prova të reja se oktapodi zotëron një neurobiologji komplekse dhe të sofistikuar që qëndron në themel të një repertori të sjelljes po aq të sofistikuar, ndërsa ofron gjithashtu një pasqyrë më të gjerë në evolucionin e gjumit, një funksion thelbësor biologjik.
Oktapodët më parë dihej se përjetonin gjumë dhe ndryshonin ngjyrat ndërsa dremitnin. Në studimin e ri, studiuesit vëzhguan një specie të quajtur ‘Octopus insularis’ në një mjedis laboratorik. Ata zbuluan se këto ndryshime të ngjyrave shoqërohen me dy gjendje të veçanta të gjumit: “gjumë i qetë” dhe “gjumë aktiv”.
Gjatë “gjumit të qetë”, oktapodi mbetet i qetë, me lëkurë të zbehtë dhe bebëzat e syve të kontraktuar në një të çarë. Gjatë “gjumit aktiv”, ajo ndryshon dinamikisht ngjyrën dhe strukturën e lëkurës dhe lëviz të dy sytë ndërsa tkurret thithësit dhe trupin e saj, me dridhje muskulore.
Një cikël përsëritës është vërejtur gjatë gjumit. “Gjumi i qetë” zgjati zakonisht afërsisht shtatë minuta. “Gjumi aktiv” i mëvonshëm zakonisht zgjati më pak se një minutë.
Ky cikël duket analog, thanë studiuesit, me alternimin e “lëvizjes së shpejtë të syve”, ose REM, dhe “lëvizjes jo të shpejtë të syve”, ose jo-REM, gjendje gjumi të përjetuara nga njerëzit, si dhe gjitarë të tjerë, zogj dhe zvarranikë.
Ëndërrimi i gjallë ndodh gjatë gjumit, ndërsa sytë e një personi lëvizin me shpejtësi, frymëmarrja bëhet e parregullt, rrahjet e zemrës rriten dhe muskujt paralizohen për të mos realizuar ëndrrat.
Autorja kryesore e studimit Sylvia Medeiros tha se gjetjet sugjerojnë se oktapodët mund të ëndërrojnë ose të përjetojnë diçka të ngjashme.
“Nëse oktapodët me të vërtetë ëndërrojnë, nuk ka gjasa që ata të përjetojnë komplote komplekse simbolike si ne”, tha Medeiros, një student doktorature në neuroshkencë në Institutin e Trurit të Universitetit Federal të Rio Grande do Norte.
“‘Gjumi aktiv’ në oktapod ka një kohëzgjatje shumë të shkurtër, zakonisht nga disa sekonda në një minutë. Nëse gjatë kësaj gjendje po ndodh ndonjë ëndërrim, duhet të jetë më shumë si videoklipe të vogla, apo edhe GIF, “shtoi Medeiros.
Shkencëtarët po kërkojnë një kuptim më të madh të origjinës dhe evolucionit të gjumit.
Për shkak se paraardhësi i fundit i përbashkët i vertebrorëve, duke përfshirë njerëzit dhe cefalopodët, përfshirë oktapodët, ka jetuar më shumë se gjysmë miliardë vjet më parë, duket se nuk ka gjasa që modelet e ngjashme të gjumit të jenë vendosur para divergjencës së tyre evolucionare, thanë studiuesit.
Kjo do të thoshte, shtuan ata, se ky model i ngjashëm i gjumit lindi në mënyrë të pavarur në të dy grupet, një fenomen i quajtur “evolucion konvergjent”.
“Hetimi i gjumit dhe ëndërrimit te oktapodi na jep një pikë të favorshme për krahasimin psikologjik dhe neurobiologjik me vertebrorët, pasi oktapodi ka disa tipare të sofistikuara njohëse që shihen vetëm në disa specie kurrizore, por me një arkitekturë shumë të ndryshme të trurit”, tha bashkëautori i studimit Sidarta Ribeiro, themelues i Institutit të Trurit.
Ribeiro vuri në dukje se studimet e mëparshme treguan se oktapodët, me sistemin nervor më të centralizuar të çdo jovertebrore, kanë aftësi të jashtëzakonshme të të mësuarit, përfshirë mësimin hapësinor dhe shoqëror, si dhe aftësi për zgjidhjen e problemeve.
“Kuptimi se si organizmat aq të ndryshëm sa njerëzit dhe oktapodët mund të ndajnë tiparet themelore siç është cikli i gjumit hap rrugë të reja për hetimin e njohjes së kafshëve dhe për të kuptuar parimet e përgjithshme që formuan modelin e trurit në këto grupe të kafshëve shumë inteligjente”, tha Medeiros.
