Pesë fuqi globale bërthamore u zotuan sot të parandalojnë përhapjen e armëve atomike dhe të shmangin konfliktin bërthamor, në një deklaratë të rrallë të përbashkët që lë mënjanë tensionet në rritje Perëndim-Lindje për të riafirmuar një qëllim për një botë pa armë bërthamore.
“Ne besojmë fuqishëm se përhapja e mëtejshme e armëve të tilla duhet të parandalohet,” thanë anëtarët e përhershëm të Këshillit të Sigurimit të OKB-së, Kina, Franca, Rusia, Britania e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara, duke shtuar: “Një luftë bërthamore nuk mund të fitohet dhe nuk duhet të luftohet kurrë”.
Pavarësisht tensioneve të mëdha të kohëve të fundit midis Kinës dhe Rusisë dhe partnerëve të tyre perëndimorë, pesë fuqitë botërore thanë se e shihnin “shmangien e luftës midis shteteve me armë bërthamore dhe reduktimin e rreziqeve strategjike si përgjegjësitë tona kryesore”. Deklarata premtoi gjithashtu se do t’i përmbahej një neni kyç në Traktatin mbi Mospërhapjen e Armëve Bërthamore NPT, sipas të cilit shtetet u angazhuan për çarmatimin e plotë të ardhshëm nga armët bërthamore, të cilat janë përdorur vetëm në konflikt në bombardimet amerikane ndaj Japonisë në fund të Luftës së Dytë Botërore.
Sipas OKB-së, një total prej 191 shtetesh i janë bashkuar traktatit. Dispozitat e traktatit kërkojnë një rishikim të funksionimit të tij çdo pesë vjet. Deklarata vjen pasi tensionet midis Rusisë dhe SHBA-së kanë arritur majat që rrallë janë parë që nga Lufta e Ftohtë për një grumbullim trupash ruse pranë kufirit ukrainas.
Ndërkohë, ngritja e Kinës nën presidentin Xi Jinping ka ngritur gjithashtu shqetësime se tensionet me Uashingtonin mund të çojnë në konflikt, veçanërisht për ishullin e Tajvanit. Rusia e mirëpriti deklaratën e fuqive atomike dhe shprehu shpresën se ajo do të reduktonte tensionet globale. Zëvendësministri i Jashtëm i Kinës Ma Zhaoxu u citua nga agjencia zyrtare e lajmeve Xinhua të ketë thënë se zotimi “do të ndihmojë në rritjen e besimit të ndërsjellë dhe do të zëvendësojë konkurrencën midis fuqive të mëdha me koordinim dhe bashkëpunim”.
“Ideja se çdo luftë bërthamore do të ishte e pafitueshme u evokua nga udhëheqësi sovjetik Mikhail Gorbachev dhe presidenti i atëhershëm amerikan Ronald Reagan në vitin 1985, por kjo ishte hera e parë që u ngrit nga këto pesë fuqi”, tha Marc Finaud, kreu i përhapjes së armëve pranë Qendrës për Politikat e Sigurisë në Gjenevë.
Deklarata erdhi gjithashtu teksa fuqitë botërore kërkojnë të arrijnë marrëveshje me Iranin për ringjalljen e marrëveshjes së vitit 2015 lidhur me përpjekjen e tij të diskutueshme bërthamore, e cila u shkatërrua nga dalja e SHBA nga marrëveshja në 2018. Në një shkrim në mediat ndërkombëtare të botuar në fund të vitit të kaluar, sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres e përshkroi ekzistencën e 13.000 armëve bërthamore në mbarë botën si një kërcënim në rritje, me rrezikun që ato mund të përdoren më shumë se në çdo kohë që nga Lufta e Ftohtë.
Jean-Marie Collin i degës franceze të Fushatës Ndërkombëtare për Shfuqizimin e Armëve Bërthamore (ICAN), përshëndeti deklaratën “pozitive”. NPT njeh Kinën, Francën, Rusinë, Britaninë e Madhe dhe Shtetet e Bashkuara si fuqi të armëve bërthamore. Këto tri shtete nuk janë nënshkruese të NPT-së. Koreja e Veriut, e cila gjithashtu ka zhvilluar armë bërthamore, u tërhoq nga NPT në vitin 2003.
